Ο μη επεμβατικός προγεννητικός έλεγχος με την ανίχνευση του ελεύθερου εμβρυϊκού DNA στο περιφερικό αίμα της γυναίκας (ffDNA) ή όπως έχει επικρατήσει ως «μη επεμβατικό προγεννητικό τεστ» (non-invasive prenatal testing, NIPT) εφαρμοζεται όλο και συχνότερα για την προγεννητική ανίχνευση χρωμοσωμικών ανωμαλιών, και επιστημονικές εταιρείες έχουν προτείνει διάφορα πρωτόκολλα και ενδείξεις εφαρμογής του.

Το παρακάτω κείμενο συνοψίζει βασικά στοιχεία, δυνατότητες και αδυναμίες του ffDNA όπως αυτό είναι διαθέσιμο σήμερα.

• H μέθοδος βασίζεται στην ανίχνευση και εξέταση ελεύθερου εμβρυικού DNΑ στο αίμα της εγκύου. Mετά τις 4 εβδομάδες της κύησης ένα ποσοστό από το ελεύθερο DNA που κυκλοφορεί στο αίμα της μητέρας προέρχεται από το έμβρυο, και ακόμη ακριβέστερα από τον πλακούντα. Μετά τις 10 εβδομάδες της κύησης το ffDNA αντιπροσωπεύει ποσοστό γύρω στο 10-15% του συνολικού DNA στο αίμα της μητέρας.
• Για την ανάλυση του ffDNA χρησιμοποιείται αλληλούχιση επόμενης γενιάς (next generation sequencing, NGS) του ελεύθερου DNA στο αίμα της μητέρας σε συνδυασμό με ειδικούς αλγορίθμους που υπολογίζουν την πιθανότητα συγκεκριμένων χρωμοσωμικών ανωμαλιών του εμβρύου. Οι πλατφόρμες που χρησιμοποιούνται στα διαφορετικά τεστ μπορεί να διαφέρουν ελαφρα μεταξύ τους, βασίζονται όμως στις ίδιες γενικές αρχές.
• H εξέταση δεν είναι πάντοτε τεχνικά εφικτή. Το κλάσμα του εμβρυικού cfDNA μπορεί να διαφέρει ανάλογα με τα χαρακτηριστικά της μητέρας και του εμβρύου (π.χ. μικρότερο στις παχύσαρκες γυναίκες, μεγαλύτερο στα έμβρυα με Down), και 2-6% των δειγμάτων δεν δίνουν αποτέλεσμα.
• O μη επεμβατικός έλεγχος δεν είναι διαγνωστική δοκιμασία. Έχει πολύ υψηλή ευαισθησία για την τρισωμία 21 (99.2%), αλλά δεν είναι απόλυτη. Η ειδικότητά του για την τρισωμία 21 είναι εξαιρετικά υψηλή (0.1% ποσοστό ψευδώς θετικών αποτελεσμάτων).
• Οι δείκτες αυτοί γίνονται αρκετά χειρότεροι για τις υπολοιπες αυτοσωμικές τρισωμίες: ευαισθησία 96.3% για την τρισωμία 18, με 0.13% ποσοστό ψευδώς θετικών, και ευαισθησια 91.0% για την τρισωμία 13, με 0.13% ποσοστό ψευδώς θετικών.
• Τα δεδομένα σχετικά με τις δίδυμες κυήσεις είναι λιγότερα, και αναφέρεται ευαισθησία 93.7% για την τρισωμία 21, με 0.23% ποσοστό ψευδώς θετικών.
• Παρόμοια είναι τα προβλήματα με τα μικροελλειπτικά σύνδρομα που προσφέρονται σε κάποιες πλατφόρμες. Ο έλεγχος σε γυναίκες χαμηλού κινδύνου είναι πιθανό ότι θα οδηγήσει σε δυσανάλογα πολλά ψευδώς θετικά αποτελέσματα, και αντίστροφα ο έλεγχος σε γυναίκες υψηλού κινδύνου δεν είναι απόλυτα καθησυχαστκός λόγω της ελαττωμένης ευαισθησίας του τεστ για αυτές τις ανωμαλίες και λόγω της πιθανότητας ύπαρξης άλλων ανωμαλιών τις οποίες ο ffDNA δεν είναι σχεδιασμένος να ανιχνεύει.
• Πρόσφατα η Διεθνής Εταιρεία Υπερήχων στη Μαιευτική και Γυναικολογία (ISUOG) κατέληξε σε συγκεκριμένα κοινώς αποδεκτά σημεία στον μη επεμβατικό έλεγχο (www.isuog.org), κάποια εκ των οποίων είναι τα εξής:
  • Όλες οι γυναίκες πρέπει πριν από το ΝΙΡΤ να υποβάλλονται σε υπερηχογράφημα 1ου τριμήνου, ανεξάρτητα από την πρόθεσή τους να κάνουν μη επεμβατικό έλεγχο
  • Ο μη επεμβατικός έλεγος δεν είναι διαγνωστική δοκιμασία, και σε περίπτωση παθολογικού αποτελέσματος επιβάλλεται επεμβατικός έλεγχος για επιβεβαίωση.
  • Σε έμβρυα με προηγούμενο φυσιολογικό αποτέλεσμα στο μη επεμβατικό έλεγχο, στα οποία ανιχνεύεται στο 2ο τρίμηνο της κύησης ανατομική ανωμαλία, πρέπει να γίνεται αμνιοπαρακέντηση για προγεννητικό έλεγχο χρωμοσωμικών ανωμαλιών με συμβατικό ή μοριακό καρυότυπο.
  • Σε έμβρυα με προηγούμενο φυσιολογικό αποτέλεσμα στο μη επεμβατικό έλεγχο, στα οποία ανιχνεύονται στο υπερηχογράφημα Β’ επιπέδου της κύησης «δείκτες» για τρισωμία 21, δεν θα πρέπει να πραγματοποιείται αμνιοπαρακέντηση λόγω του υψηλού ποσοστού ψευδώς θετικών και της χαμηλής θετικής προγνωστικής αξίας των.
  • Η αξιοπιστία του ffDNA στις δίδυμες κυήσεις πρέπει να διερευνηθεί περισσότερο.
  • Ο μη επεμβατικός έλεγχος για άλλα γενεττικά σύνδρομα πέρα από χρωμοσωμικές ανωμαλίες πρέπει να πραγματοποιείται μετά από εκτεταμένη συμβουλευτική επειδή μπορεί να αυξήσουν το ποσοστό των ψευδώς θετικών αποτελεσμάτων.

Βιβλιογραφία

1. Benn P, Cuckle H, Pergament E. Non-invasive prenatal testing for aneuploidy: current status and future prospects. Ultrasound Obstet Gynecol. 2013 Jul;42(1):15-33
2. Ashoor G, Syngelaki A, Poon LC, Rezende JC, Nicolaides KH. Fetal fraction in maternal plasma cell-free DNA at 11-13 weeks' gestation: relation to maternal and fetal characteristics. Ultrasound Obstet Gynecol. 2013 Jan;41(1):26-32.
3. Gil MM, Quezada MS, Revello R, Akolekar R, Nicolaides KH. Analysis of cell-free DNA in maternal blood in screening for fetal aneuploidies: updated meta-analysis. Ultrasound Obstet Gynecol. 2015;45:249-66
4. Society for Maternal-Fetal Medicine (SMFM) Publications Committee. Electronic address: Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.. #36: Prenatal aneuploidy screening using cell-free DNA. Am J Obstet Gynecol. 2015 Jun;212(6):711-6
5. Yaron Y, Jani J, Schmid M, Oepkes D. Current Status of Testing for Microdeletion Syndromes and Rare Autosomal Trisomies Using Cell-Free DNA Technology. Obstet Gynecol. 2015;126:1095-9